Zabytkowy zakliczyński dom

Charakterystyczny zabytkowy zakliczynski dom był domem drewnianym, parterowym o konstrukcji zrębowej. Cechą charakterystyczną tego stylu było 9 przyściennych słupów podtrzymujących dach przez co był on niezależny od konstrukcji ścian.

Początki tego typu budownictwa w Zakliczynie związane są z datą lokacji miasta przez Jordanów w 1558. W tym to roku miasto Zakliczyn otrzymało od właściciela zwolnienie od czynszów: podatków na okres 10 lat, a od robót i powinności na zawsze, ponadto mieszkańcy i osadnicy otrzymali działki budowlane 10-13 metrowe i głębokości 60 metrów, prawo do połowu w Dunajcu i wykorzystania pastwisk i lasów itp.

Mieszkańcy w zamian za zwolnienia musieli w ciągu roku wybudować dom, zaś w przypadku nie zrealizowania tego obowiązku parcela przechodziła na własność miasta. Sprytni zakliczynianie, aby nie stracić ziemi wpadli na pomysł by zamiast budować od razu solidny dom (co było w tamtych czasach i dzisiaj jest dość kosztowne) wybudować dom z dachem na 9 słupach natomiast ściany wykonać mniej trwale tak, aby można je było w przyszłości zmienić bez potrzeby budowy od początku całego domu.

Dlatego też domy drewniane budowane były w unikatowy sposób, na dziewięciu przyściennych słupach z zastrzałami (trzy rzędy po trzy słupy), przejmujących ciężar więźby dachowej ze ścian wieńcowych, skutkiem tego układ ścian zrębowych jest całkowicie swobodny, niezależny od konstrukcji dachowej. Pozwalało to na modyfikacje układu ścian bez ingerencji w konstrukcje domu, a w szczególności samego dachu. Trzy zewnętrzne, ozdobne, słupy stanowią podcienia (zachowane do naszych czasów przy ulicy Mickiewicza tzw. "wysokie podcienia" - na fotografii powyżej) i tworzą zabudowę zbliżoną do dawnego budownictwa małomiasteczkowego. Między domami istniały 1 metrowe miendzyuchy z rynnami zbierającymi wodę z dachu. Pierwotnie drewniane rynny (obecnie metalowe) wystają poza obręb dachów, wskutek czego wylewają wodę ponad chodnikami wprost do ścieków na jezdni.

W ten sposób powstał ten charakterystyczny sposób budowy domów będący niestety zamierającą już cechą małomiasteczkowej zabudowy polskich miejscowości.

Kilkanaście wybudowanych w ten sposób domów z XIX w. zachowało się jeszcze do naszych czasów w Zakliczynie przy ulicach Mickiewicza, Malczewskiego oraz w Rynku. Podobną zabudowę małomiasteczkową można spotkać w Czchowie, Ciężkowicach, Lipnicy Murowanej czy Lanckoronie.